Elk theaterseizoen zijn er wel een paar te zien: jukeboxmusicals, ofwel voorstellingen die bestaande liedjes gebruiken. Vaak zijn jukeboxmusicals ook biografische musicals, maar regelmatig wordt er een compleet nieuw verhaal bedacht rondom bestaande songs. Ook dit seizoen staan er een aantal op het programma, vooral uit de eerste categorie: Was Getekend, Annie M.G. (over Annie M.G. Schmidt), Liesbeth List, de Musical (over Liesbeth List) en In bed met Dietrich en Piaf (over Marlene Dietrich en Edith Piaf) bijvoorbeeld. Hoewel jukeboxmusicals in feite een lange geschiedenis hebben, zijn ze sinds het einde van de vorige eeuw pas echt populair.
Het gebruik van bestaande liedjes in een nieuw verhaal is niets nieuws. Al in de Engelse ballad operas werden er bijvoorbeeld populaire melodieën gebruikt (waar dan wel een nieuwe tekst op werd bedacht), zoals in The Begger’s Opera (1728). In het midden van de twintigste eeuw gebruikten MGM-filmmusicals zoals An American in Paris (1951) en Singin’ in the Rain (1952) bestaande liedjes in een nieuw verhaal. Ook de jaren zeventig en tachtig van de twintigste eeuw zijn al een aantal voorbeelden te vinden van de moderne jukeboxmusical zoals wij die kennen; Ain’t Misbehavin’ bijvoorbeeld won in 1978 de Tony Award voor Best New Musical, en ook Buddy: The Buddy Holly Story uit 1989 is een moderne jukeboxmusical.
Het grote succes: Mamma Mia!
Het grote succes kwam in 1999 met de komst van Mamma Mia! gebaseerd op de liedjes van ABBA. Al snel bleek echter dat Mamma Mia! een uitzondering was en dat het succes van een jukeboxmusical niet enkel afhing van een standaard formule die gemakkelijk is na te bootsen. Volgens musicalwetenschapper Olaf Jubin zijn er voor elke geslaagde jukeboxmusical (zoals We Will Rock You uit 2000) een dozijn jukeboxmusicals geflopt (zoals de Spice Girls-musical Viva Forever! uit 2012). Een jukeboxmusical maken is dan ook een uitdaging; volgens liedtekstschrijver Michael John LaChiusa (The Wild Party) komen bestaande liedjes nooit organisch uit het verhaal voort, helpen ze de actie niet tot nauwelijks verder en bieden ze geen inzicht in de personages. ‘Zij die het succes van Mamma Mia! willen imiteren doen er goed aan er nog eens lang en diep over na te denken, anders kan het resultaat een ramp worden,’ aldus LaChiusa.
Doorslaggevende Doe Maar!
Wat geen ramp werd maar een doorslaggevend succes was Doe Maar! uit 2007. Hoewel zeker niet de eerste originele jukeboxmusical die er in Nederland werd gemaakt, was het een van de meest succesvolle. De show, met muziek van popgroep Doe Maar en een origineel verhaal, was de grote winnaar bij de Musical Awards, waar hij Joop van den Ende’s musicals dat jaar van de troon stootte. Na Doe Maar! volgden nog verschillende niet-biografische jukeboxmusicals met een origineel verhaal, maar het succes van Doe Maar! bleef vooralsnog ongeëvenaard.
Biografische jukeboxmusicals hebben de afgelopen jaren echter wel veel bekijks getrokken. Albert Verlinde maakte er een hele rij achtereen en ontpopte zich als beschermheer van de biografische jukeboxmusical. Al in 1999 bracht hij Piaf (die hij in 2008 nog eens hernam) gevolgd door Marlene Dietrich in 2002. (Leuk detail: zowel Edith Piaf als Marlene Dietrich verschijnt ten tonele in de nieuwe jukeboxmusical In bed met Dietrich en Piaf uit 2016, die dit seizoen in reprise is.) Die musicals waren echter van buitenlandse makelij, in tegenstelling tot het daaropvolgende TOON, de musical (2010). Met verdere (origineel Nederlandse) titels als Ramses de Musical (2011) en Sonneveld (2013) heeft Verlinde waarschijnlijk de meeste Nederlandse jukeboxmusicals op zijn naam staan.
De lijst met jukeboxmusicals van Nederlandse makelij is lang, daarom hier een selectie van hoogtepunten:
Josephine (1991) Biografische musical over Josephine Baker
Henk van der Meyden was er vroeg bij wat jukeboxmusicals betreft. Al in 1991 schreef hij er zelf een, en wel onder het pseudoniem I.D.A. Washington: Josephine. Deze musical over het leven van Josephine Baker bevatte uiteraard haar grootste hits en is misschien wel de eerste originele Nederlandse jukeboxmusical.
Nilsson (1998) Biografische musical over Harry Nilsson
Voordat er M-Lab was, was er Work in Progress – een initiatief dat zich, net als M-Lab, gesteund zag door Joop van den Ende. Het doel van Work in Progress was om ideeën voor nieuwe voorstellingen te presenteren die daarna weer verder ontwikkeld zouden kunnen worden. Nilsson was de eerste creatie van Work in Progress. In deze musical over en met muziek van Harry Nilsson speelde Bill van Dijk de hoofdrol.
The Dancing Queens (1998) Niet-biografische musical met muziek van ABBA
Na bio-musical Nilsson maakten de creatievelingen van Work in Progress The Dancing Queens. In haar boek Musicals in Nederland vertelt Hilde Scholten dat de musical eigenlijk het biografische verhaal van ABBA had moeten vertellen, maar toen platenmaatschappij Polygram daar lucht van kreeg, werd de productie tegengehouden. Björn Ulvaeus had namelijk zelf plannen voor een ABBA-musical en dat werd – je raadt het al – Mamma Mia!. The Dancing Queens ging uiteindelijk niet over ABBA zelf, maar werd een musical waarin een stel vrienden terugblikt op hun jeugd als ABBA-fans.
Love Me Just a Little Bit More (2004) Niet-biografische musical met muziek van de Dolly Dots
Na The Dancing Queens was dit waarschijnlijk de eerste originele Nederlandse jukeboxmusical van de niet-biografische soort. De musical speelt zich af tijdens de hoogtijdagen van meidengroep de Dolly Dots: de jaren tachtig. Tiener Lisa stemt er mee in om in ruil voor concertkaartjes te doen alsof ze Tims vriendinnetje is – dit om zijn ex jaloers te maken. Met Charly Luske, Linda Wagenmakers en ex-soapie Froukje de Both.
Doe Maar! (2007) Niet-biografische musical met muziek van Doe Maar
Doe Maar! was de eerste Nederlandse jukeboxmusical die een regelrechte hit was en daarmee liet zien dat originele niet-biografische Nederlandse jukeboxmusicals bestaansrecht hebben. In de musical raakt tiener Janis zwanger van de 32-jarige Rits. Ondertussen begint haar moeder een verhouding met de vader van haar beste vriendin. Dit alles speelt zich af tegen de achtergrond van de grimmige jaren tachtig, met de dreiging van de Koude Oorlog.
TOON, de Musical (2010) Biografische musical over Toon Hermans
De afgelopen jaren ontwikkelde Albert Verlinde zich tot expert in bio-musicals. Eerder produceerde hij al musicals over Edith Piaf en Marlene Dietrich, maar TOON was de eerste bio-musical van Nederlandse makelij. Alex Klaassen speelde de hoofdrol van Toon Hermans en won een Musical Award voor zijn prestatie. Toon zette de toon voor de volgende bio-musicals van Verlinde.
Hij Gelooft in Mij (2012) Biografische musical over André Hazes
Dat Stage Entertainment ook bio-musicals kan maken, liet het bedrijf zien met Hij Gelooft in Mij. De musical over André Hazes werd keer op keer verlengd. Chantal Janzen, die een seizoen eerder nog de rol van Glinda in Wicked had gespeeld, kroop nu in de huid van Glinda’s tegenpool Rachel Hazes. De voorstelling won in 2013 de Musical Award voor beste grote musical, en ook de hoofdrolspelers mochten awards in ontvangst nemen.
Bronnen:
- Jubin, Olaf (2016) Part III: Narrative And Story-Telling in the British Musical Since 1970. In: Gordon, Robert, Jubin, Olaf & Taylor, Millie (eds.) British Musical Theatre Since 1950. London: Bloomsbury.
- Rodosthenous, George (2017) Mamma Mia! and the Aesthetics of the Twenty-First-Century Jukebox Musical. In: Gordon, Robert & Jubin, Olaf (eds.) The Oxford Handbook of the British Musical. Oxford: Oxford University Press.
- Scholten, Hilde (2004) Musical in Nederland. Warsnveld: Terra.
- Sanne Thierens
17 oktober 2017, 18:06