Het brein achter A New Brain

Musicals introduceren die we in Nederland nog niet kennen: dat is de missie van De Kernploeg, het nieuwe initiatief van Erwin Aarts. Vorige week beleefde de gezelschap zijn vuurdoop in A New Brain van William Finn (compositie) en James Lapine (libretto). Wie zijn deze makers, en wat maakten ze vóór A New Brain?

William Finn (1952) is ooit omschreven als de Amerikaanse ‘hofcomponist van verlies’. Ziekte, verlies en een nieuw begin zijn terugkerende thema’s in zijn werk. Zo krijgt in A New Brain (1998) Gordon Schwinn een nieuw perspectief op zijn leven na een levensbedreigende hersenoperatie, terwijl Finn's succesvolle Falsettos (1992) het verhaal vertelt van Marvin, die zijn gezin verlaat voor een andere man. Marvin's vriend Whizzer raakt uiteindelijk besmet met een mysterieuze ziekte. Het publiek van de vroege jaren ’90 weet beter: Whizzer lijdt aan AIDS.

Biografische insteek

A New Brain lijkt op verschillende manieren op Finns eerdere werk, dat, naast thema’s van ziekte en overgang, een biografische inslag heeft en is geschreven in de vorm van eenakters. In totaal schreef Finn drie eenakters over het leven van Marvin: In Trousers (1979), March of the Falsettos (1981) en Falsettoland (1990). Het eerste deel, In Trousers (1979), was geen succes. Dat succes kwam in 1992, toen Finn James Lapine ontmoette en ze samen de laatste twee eenakters combineerden tot Falsettos.

Zowel de eenakters die Finn over Marvin schreef als A New Brain zijn naar eigen zeggen niet autobiografisch, maar wel geïnspireerd op Finn’s eigen ervaringen als homoseksuele, joodse man. Zo speelt Finn met de stereotypes van de neurotische joodse man en de Jiddische moeder: in A New Brain in de vorm van Gordons moeder Mimi en in Falsettos in de met een midlifecrisis worstelende Marvin. Ook opvallend: in beide musicals staan een homoseksuele man en een homoseksuele relatie centraal. Zo is de homoseksuele Gordon de alter ego van Finn, die bovendien net als Gordon worstelde met een hersenaandoening, terwijl Gordon’s vriend Roger symbool staat voor Finn’s partner Arthur Salvatore.

James Lapine: van kunstenaar tot musicalmaker
Vóór zijn ontmoeting met William Finn zullen weinigen het succes van James Lapine (1949) op Broadway hebben zien aankomen. Lapine studeerde fotografie en visuele vormgeving aan het California Institute of Arts, werkte daarna onder anderen als grafisch ontwerper, en gaf les in ontwerp aan de Yale School of Drama. Daar bewerkte en regisseerde hij een toneelstuk van Gertrude Stein, die uiteindelijk opgevoerd werd in het Off-Off-Broadwaycircuit. Deze alternatieve theaterscene was niet bepaald een voor de hand liggende match met de glitter en glamour van Broadway, zou je denken.

Maar misschien is het juist zijn onconventionele achtergrond die van Lapine een geschikt klankbord maakte voor de twee grote namen in zijn carrière: William Finn en Stephen Sondheim. Het is niet verrassend dat het Lapine was die aan Sondheim het idee voor Sunday in the Park with George (1984) voorstelde: wie anders dan een beeldend kunstenaar bedenkt het om van een schilderij een musical te maken? Lapine was van een jongere generatie, meer thuis in het avant-garde theater van zijn tijd, en gewend om te denken in beelden. Sondheim omschrijft zichzelf juist als een 'Broadway Baby', opgegroeid in de gouden jaren van de Broadwaymusical, en gewend om te denken in plotlijnen. Hun samenwerking leverde naast Sunday in the Park with George de musicals Into the Woods (1987) en Passion (1994) op.

Wijze woorden
Vóór de ontmoeting met Sondheim was er echter de ontmoeting met die andere componist. Lapine, toen nog in eerste instantie beeldend kunstenaar, ontwierp de albumhoes voor Finn’s In Trousers, en werd door Finn gevraagd om geel en groen te gebruiken. 'Ben je gek?' antwoordde Lapine, 'we gaan dit doen met paars en lavendel'. En zo begon een samenwerking die beide mannen naar Broadway bracht. In 1992 vielen zowel het libretto als de compositie van Falsettos in de prijzen tijdens de Tony Awards.

Op het hoogtepunt van zijn succes ging de gezondheid van Finn achteruit: hij werd gediagnosticeerd met een hersenaandoening en moest noodgedwongen zijn leven op pauze zetten. Lapine voelde hier weinig voor. Toen hij op bezoek kwam bij Finn, gaf hij een advies: 'Schrijf alles op'. Zo werden de operatie en het herstelproces van Finn uiteindelijk zijn volgende musical: A New Brain. Finn en Lapine’s samenwerking houdt tot op de dag van vandaag stand. De twee hebben inmiddels verschillende musicals op hun naam staan, waaronder The 25th Annual Putnam County Spelling Bee (2005), Little Miss Sunshine (2011), en een revival van Falsetto’s (2016). Ook A New Brain doet het nog steeds goed: in 2015 volgde eveneens een revival op Broadway, en in 2017 in de productie van De Kernploeg Finn's eerste musical in Nederland. Het loont om naar Lapines wijze woorden te luisteren.

Bronnen

• Brown, Joe (1992), “The Truth About Falsettos” In The Washington Post.
• Friedman, Jonathan C. (2007). Rainbow Jews: Jewish and Gay Identity in the Performing Arts. Lexington Books, Plymouth, UK.
• Hetrick, Adam (2016), “William Finn and James Lapine on the Creation of Falsettos”. Playbill.
• “James Lapine: Biography”. The Kennedy Center.
• New Line Theatre (2012). “A New Brain – Charlie Rose Interview”. Youtube.
• Pall, Ellen (1999), “The Long-Running Musical of William Finns Life” In The New York Times.
• Sondheim, Stephen (2011), Look, I Made A Hat. Alfred A. Knopf, New York

- Jeroen van Wijhe